OGRODY KRÓLEWSKIE NA WAWELU
Sezonowa trasa „Ogrody Królewskie na Wawelu” prezentuje jedyne zrekonstruowane ogrody renesansowe w Polsce. Udostępniono je do zwiedzania w 2005 r.
Różne źródła historyczne wskazywały, że między wschodnim skrzydłem Zamku Królewskiego a murem obronnym istniały od XVI wieku ogrody królewskie. Odkrycie przez archeologów w 2001 r. reliktów XVI-wiecznego ogrodu na Wawelu dało początek pracom mającym na celu odtworzenie dawnych ogrodów. Otwarta dla zwiedzających w 2005 r. wystawa „Ogrody Królewskie na Wawelu” prezentuje zrekonstruowane renesansowe ogrody z czasów króla Zygmunta I (ok. 1540 r.).
TRASA ZWIEDZANIA EKSPOZYCJI
Do położonych we wschodniej części Wzgórza Wawelskich ogrodów wchodzi się mijając winnice. Winnice, zlokalizowane pod południową elewacją pałacu, a także pod wieżą Jordanką, nawiązują do historycznej uprawy winorośli na Wawelu. Zaobserwować tu możemy elementy architektury trejażowej. Obok winorośli występują róże (w tym damasceńska), wiciokrzew oraz lawenda.
TARAS GÓRNY
Badania archeologiczne prowadzone w 2001 r. doprowadziły do odkrycia układu ceglanych ścieżek, które zidentyfikowano jako fragment założenia ogrodowego prawdopodobnie z lat 40. XVI wieku. Zachowane ścieżki pozwoliły odtworzyć układ kwater z rabatami podwyższonymi zawierającymi kolekcje roślin.
Jak wskazuje Agata Zachariasz, autorka licznych publikacji nt. polskich ogrodów, zrekonstruowany ogród renesansowy na tarasie górnym o powierzchni ok. 250 m2 „jest jedynie częścią [dawnego- JZ) znacznie większego ogrodu królewskiego rozciągającego się na stoku wzgórza” (Agata Zachariasz- „Zielony Kraków” Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej. 2019)
Na tarasie górnym znajduje się kwatera z rabatami podwyższonymi (rośliny umieszczone są w dębowych skrzyniach) oraz kwatera z parterami ornamentowymi kwiatowo-ziołowymi.
Jak wskazuje Agata Zachariasz, autorka licznych publikacji nt. polskich ogrodów, zrekonstruowany ogród renesansowy na tarasie górnym o powierzchni ok. 250 m2 „jest jedynie częścią [dawnego- JZ) znacznie większego ogrodu królewskiego rozciągającego się na stoku wzgórza” (Agata Zachariasz- „Zielony Kraków” Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej. 2019)
Na tarasie górnym znajduje się kwatera z rabatami podwyższonymi (rośliny umieszczone są w dębowych skrzyniach) oraz kwatera z parterami ornamentowymi kwiatowo-ziołowymi.
Zasadzone tu rośliny (bukszpan, lawenda, bazylia, rozmaryn, malwy, margerytki, marzanka) przywołują klimat dawnych ogrodów. Rośnie tu także róża francuska (znana już przed 1310 r.).
TARAS DOLNY
Projekt ogrodów na tarasie dolnym nie jest rekonstrukcją dawnego założenia, lecz kreacją ogrodu, który zawiera zestaw form charakterystycznych dla ogrodów z XVI i początku XVII wieku.
Ogród na tarasie dolnym jest podzielony na trzy części:
-Część południowa- wydzielony drewnianą balustradą obszar został w całości podniesiony na wysokość ok. 15 cm. Na tym terenie znajduje się ażurowa altana ze spiczastym dachem. Partery rabatowe mają charakter kwiatowo-ziołowy. Rośnie tu m.in. różna francuska „Splendens”, róża stulistna, lilia biała, piwonia, goździk, nagietek, lawenda, bazylia, rozmaryn, majeranek, tymianek, marzanka, szałwia. Swobodne rozmieszczenie roślin w parterze nawiązuje do zestawu form występujących na tarasie górnym.
-Część środkowa- parter ma układ czterech kwater ornamentowych. Wzór ornamentu jest utworzony z bukszpanu. Rośnie tu m.in. lawenda, bazylia, nagietki, goździki.
-Część północna- sad otoczony jest drewnianym ogrodzeniem trejażowym. Znajduję się tu altana przykryta ażurową kopułą o kolistym kształcie. Występują tu niskie drzewa owocowe, łąka, ławy darniowe, których wzór inspirowany był dawnymi rycinami i obrazami. Żywopłoty z róż dopełniają kompozycję ogrodu.
-Część południowa- wydzielony drewnianą balustradą obszar został w całości podniesiony na wysokość ok. 15 cm. Na tym terenie znajduje się ażurowa altana ze spiczastym dachem. Partery rabatowe mają charakter kwiatowo-ziołowy. Rośnie tu m.in. różna francuska „Splendens”, róża stulistna, lilia biała, piwonia, goździk, nagietek, lawenda, bazylia, rozmaryn, majeranek, tymianek, marzanka, szałwia. Swobodne rozmieszczenie roślin w parterze nawiązuje do zestawu form występujących na tarasie górnym.
-Część środkowa- parter ma układ czterech kwater ornamentowych. Wzór ornamentu jest utworzony z bukszpanu. Rośnie tu m.in. lawenda, bazylia, nagietki, goździki.
-Część północna- sad otoczony jest drewnianym ogrodzeniem trejażowym. Znajduję się tu altana przykryta ażurową kopułą o kolistym kształcie. Występują tu niskie drzewa owocowe, łąka, ławy darniowe, których wzór inspirowany był dawnymi rycinami i obrazami. Żywopłoty z róż dopełniają kompozycję ogrodu.
Na terenie Ogrodów Wawelskich w wielu miejscach można zauważyć donice ceramiczne. To stały element wyposażenia ogrodów włoskich i renesansowych.
